Các hóa chất khử trùng chứa clo trong phòng chống dịch

Trong bối cảnh các dịch bệnh truyền nhiễm như COVID-19, cúm, sốt xuất huyết, tay chân miệng,… vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, việc khử trùng, vệ sinh môi trường là biện pháp chủ động quan trọng nhằm kiểm soát mầm bệnh lây lan. Trong số các hóa chất khử trùng được sử dụng phổ biến, nhóm hóa chất chứa clo luôn được đánh giá cao nhờ khả năng tiêu diệt vi sinh vật mạnh, giá thành hợp lý và hiệu quả rộng.

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các loại hóa chất khử trùng chứa clo, cơ chế diệt khuẩn, ứng dụng thực tế trong phòng dịch cũng như các nguyên tắc an toàn khi sử dụng.

1. Clo và khả năng khử trùng

1.1 Clo là gì?

Clo (Cl) là nguyên tố phi kim có tính oxy hóa mạnh, thường tồn tại trong hợp chất như natri hypoclorit (NaOCl), canxi hypoclorit (Ca(ClO)₂), clo hữu cơ, v.v. Khi hòa tan trong nước, clo sẽ giải phóng axit hypochlorous (HOCl) – hoạt chất chính có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn, virus, nấm mốc.

1.2 Cơ chế diệt khuẩn của clo

• Oxy hóa màng tế bào vi sinh vật → phá vỡ cấu trúc bảo vệ.

• Phá hủy enzyme và DNA bên trong tế bào → làm bất hoạt chức năng sống.

• Hiệu quả mạnh đối với các vi khuẩn như E. coli, Salmonella, Staphylococcus, và virus như SARS-CoV-2, H5N1,…

2. Các loại hóa chất khử trùng chứa clo phổ biến

2.1 Natri hypoclorit (NaOCl) – Nước Javel

• Dạng lỏng, màu vàng nhạt, có mùi clo nhẹ.

• Nồng độ hoạt chất thường dùng: 2 – 12% clo hoạt tính.

• Thường sử dụng trong:

  • Vệ sinh sàn nhà, bề mặt, tay nắm cửa, tay vịn.

  • Khử trùng nhà vệ sinh, phòng bệnh, khu cách ly.

  • Xử lý nước cấp và nước thải y tế.

Liều lượng khử trùng thường dùng: Pha 0,1 – 0,5% dung dịch clo hoạt tính tùy theo mục đích.

2.2 Canxi hypoclorit (Ca(ClO)₂)

• Dạng bột trắng, nồng độ clo hoạt tính cao từ 60 – 70%.

• Tính ổn định tốt hơn NaOCl, dễ vận chuyển và bảo quản.

• Thường dùng cho:

  • Khử trùng nước sinh hoạt, nước bể bơi, nước thải.

  • Phun khử khuẩn ngoài trời, khu vực có nguy cơ lây nhiễm cao.

Pha loãng trước khi sử dụng, tuyệt đối không tiếp xúc trực tiếp bằng tay trần.

2.3 Clo viên sủi (viên nén NaDCC – Sodium Dichloroisocyanurate)

• Viên nén tan trong nước, giải phóng clo chậm.

• Dễ sử dụng, tiện lợi, thường dùng trong y tế, trường học, khu cách ly.

• Thích hợp để khử trùng dụng cụ, khăn, sàn nhà, phòng học,…

Liều dùng: 1 viên (2g) pha với 1 – 2 lít nước để tạo dung dịch 0,5% clo hoạt tính.

2.4 Chloramine B (Natri benzenesulfonchloramide)

• Dạng bột, chứa khoảng 25% clo hoạt tính.

• Kháng khuẩn mạnh, ít gây ăn mòn hơn các loại clo khác.

• Thường dùng trong khử khuẩn y tế, khử khuẩn đồ vật, thiết bị điện tử (ở dạng lau ướt).

2.5 Clo khí (Cl₂)

• Dạng khí, được sử dụng trong hệ thống khử trùng nước cấp lớn.

• Nguy hiểm khi rò rỉ, gây kích ứng mạnh đường hô hấp.

• Chỉ sử dụng trong môi trường công nghiệp có kiểm soát nghiêm ngặt.

3. Ứng dụng thực tế trong phòng chống dịch

3.1 Trong y tế

• Khử khuẩn bề mặt phòng bệnh, dụng cụ y tế, xe cấp cứu.

• Xử lý chất thải y tế, nước rửa tay chứa clo với nồng độ thấp.

3.2 Trong gia đình và cộng đồng

• Pha dung dịch Javel để lau sàn, tay nắm cửa, bàn ghế.

• Dùng viên clo sủi để khử trùng nước uống (có chỉ dẫn liều lượng).

• Phun khử khuẩn môi trường trong vùng có dịch.

3.3 Trong xử lý nước

• Dùng Ca(ClO)₂ hoặc Cl₂ để xử lý nước bể bơi, nước sinh hoạt.

• Diệt khuẩn nước cấp và nước thải trong nhà máy, bệnh viện.

4. Hướng dẫn pha và sử dụng an toàn

✅ Pha dung dịch khử trùng

💡 Không trộn lẫn clo với axit, amoniac, hoặc chất tẩy khác – dễ tạo khí độc!

✅ Lưu ý an toàn

• Đeo găng tay, khẩu trang, kính bảo hộ khi pha hoặc sử dụng.

• Tránh để dung dịch clo tiếp xúc trực tiếp với da, mắt hoặc hít phải khí bay hơi.

• Không sử dụng clo để khử trùng thực phẩm trực tiếp.

• Bảo quản nơi khô ráo, tránh ánh sáng và xa tầm tay trẻ em.

5. Ưu điểm và hạn chế của hóa chất chứa clo

✅ Ưu điểm

• Diệt khuẩn mạnh, phổ rộng, diệt được cả virus, nấm và bào tử.

• Giá thành thấp, dễ pha chế, dễ áp dụng trong nhiều quy mô.

• Có thể sử dụng để xử lý nước và vệ sinh môi trường.

⚠️ Hạn chế

• Có thể gây ăn mòn kim loại, phai màu vải nếu dùng quá liều.

• Gây kích ứng da, mắt, đường hô hấp nếu tiếp xúc trực tiếp.

• Không ổn định lâu dài sau khi pha, cần sử dụng ngay sau khi pha loãng.

6. Xu hướng và khuyến nghị

• Các sản phẩm chứa clo sẽ tiếp tục là lựa chọn chủ lực trong phòng dịch.

• Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách, đúng nồng độ, kết hợp với các biện pháp khác như rửa tay, đeo khẩu trang, thông gió phòng.

• Doanh nghiệp nên đầu tư vào dạng clo ổn định hơn (viên sủi, dạng bọc polymer) để dễ vận chuyển và sử dụng hơn trong tương lai.

Kết luận

Các hóa chất khử trùng chứa clo đóng vai trò quan trọng trong công tác phòng chống dịch bệnh, đặc biệt ở các khu vực có nguy cơ cao như bệnh viện, trường học, khu dân cư đông đúc. Tuy mang lại hiệu quả khử trùng mạnh, nhưng việc sử dụng cần tuân thủ đúng quy trình pha loãng, bảo hộ và cảnh báo an toàn để tránh gây hại đến sức khỏe và môi trường.

Việc lựa chọn loại clo phù hợp với mục đích sử dụng, quy mô và điều kiện thực tế sẽ giúp nâng cao hiệu quả phòng dịch và tối ưu chi phí.